Kunnen darmbacteriën je dik maken?

We weten allemaal waarom we aankomen, of niet? We hebben van jongs af aan geleerd dat het komt doordat we teveel eten en te weinig bewegen. Als we overgewicht hebben, is het onze eigen schuld omdat we geen discipline hebben of lui zijn. Maar is het echt zo simpel? Uit onderzoek blijkt dat er meer achter overgewicht zit dan alleen de calorieën die je binnenkrijgt en hoe actief je levensstijl is.

Sommige mensen lijken alles te kunnen eten wat ze willen zonder aan te komen, terwijl anderen constant tegen de verleiding van zoetigheid en ander calorierijk voedsel moeten vechten. Wat is het verschil tussen deze twee groepen mensen? Waarschijnlijk kunnen we de oorzaak in onze genetische samenstelling en onze darmbacteriën vinden. 

Goede en slechte darmbacteriën

Onze darmen herbergen wel 100 biljoen bacteriën die ons helpen de vezels in ons voedsel af te breken en een gezonde spijsvertering in stand houden. Voor een optimale gezondheid is het belangrijk dat het aantal ‘goede’ en ‘slechte’ bacteriën in onze darmen in balans is. Uit studies blijkt dat deze kleine microben ook ons hongergevoel beïnvloeden, ons metabolisme beheersen en onze gevoeligheid voor insuline kunnen beïnvloeden. Dit komt erop neer dat we makkelijker aankomen als onze darmflora niet in balans is  (1).

Onze darmen bevatten meer dan 400 bacteriestammen en iedereen heeft zijn eigen cocktail van verschillende soorten. Volgens een studie in het tijdschrift Cell kan onze genetische samenstelling het aantal en het type bacteriën in onze darmen bepalen. En dit kan op zijn beurt beïnvloeden hoe makkelijk we aankomen (2).

Uit onderzoek blijkt dat slanke mensen 70% meer verschillende darmbacteriën hebben dan mensen met overgewicht. Gemiddeld herbergen mensen in de Verenigde Staten minder diversebacteriestammen dan mensen uit minder ontwikkelde delen van de wereld. Onze darmflora lijkt dus een belangrijke factor te zijn in de strijd tegen obesitas. 

Hebben identieke tweelingen een identieke darmflora? 

Er is veel onderzoek naar de darmflora van identieke tweelingen gedaan. Wetenschappers ontdekten dat identieke tweelingen meer vergelijkbare soorten darmbacteriën hadden dan niet-identieke tweelingen. Dit suggereert dat onze darmflora meer te maken heeft met onze natuur (nature) dan met onze opvoeding (nurture). Bepaalde erfelijke bacteriën werden veel vaker bij slanke mensen aangetroffen. Onderzoekers konden zelfs significante verschillen in gewicht tussen tweelingen verklaren door simpelweg naar hun darmbacteriën te kijken (2).

De ‘slanke’ bacterie

Wat zijn deze ‘slanke’ bacteriën dan en hoe kom ik eraan? Ik hoor het je al vragen. Deze ‘slanke’ bacterien zijn darmbacteriën die tot de Christensenellaceae-familie behoren. Als je veel van deze bacteriën hebt, is de kans groot dat je slank bent.  Lage niveaus van deze darmbacteriën worden juist met obesitas geassocieerd. 

Uit resultaten van studies waarin deze specifieke bacteriën in de darmen van muizen werden getransplanteerd, bleek dat ze inderdaad tegen gewichtstoename beschermden. 

Dit is wat de wetenschappers zeggen…

“Onze bevindingen tonen aan dat specifieke groepen microben die in onze darmen leven ons tegen obesitas kunnen beschermen – en dat hun aantal  wordt beïnvloed door onze genen. Het menselijk microbioom is een interessant nieuw onderzoeksveld met betrekking tot veranderingen in het voedingspatroon en behandelingen die gericht zijn op het bestrijden van obesitas. “

Het goede nieuws is dat de overgrote meerderheid van ons (maar liefst 96%) een aantal christensenellaceae in ons lichaam heeft. Individuele niveaus zijn deels afhankelijk van onze genen, maar er zijn manieren om je gezonde bacteriën te vermeerderen, ongeacht je genetische erfenis. 

Hoe werken deze darmbacteriën? 

Het exacte mechanisme waarmee darmbacteriën ons gewicht kunnen beïnvloeden, is nog niet volledig bekend. Wetenschappers opperen dat darmbacteriën het vermogen om voedsel te verwerken kunnen beïnvloeden. Dit verandert op zijn beurt het vermogen van het lichaam om voedingsstoffen en calorieën op te nemen. Daarnaast kunnen bepaalde bacteriën onze gevoeligheid voor insuline veranderen, waardoor ze ons tegen diabetes kunnen beschermen en het lichaam stimuleren om vet te verbranden in plaats van het op te slaan.

Het hongerhormoon

Het hormoon ghreline wordt in ons lichaam geproduceerd en laat ons door middel van een hongergevoel weten dat we moeten eten. Meestal dalen de hormoonspiegels na het eten van een maaltijd, zodat de behoefte aan eten verdwijnt. De bacterie Helicobacter Pylori lijkt bij dit proces betrokken te zijn. Deze bacterie is redelijk bekend omdat hij geassocieerd wordt met maagzwaren en maagkanker. Behandeling met antibiotica heeft de infectiepercentages met vijftig procent verlaagd. Dit is geweldig als je last van indigestie hebt, maar minder fijn als je overgewicht hebt. Zonder H. Pylori blijven de hormoonspiegels namelijk hoog, waardoor je na het eten nog steeds honger hebt  (3).

Het effect van antibiotica op darmbacteriën

Activiteit, voeding en antibiotica hebben allemaal invloed op je darmbacteriën. Zelfs als je geen voorgeschreven antibiotica neemt, kun je de effecten van antibiotica voelen. De voedselindustrie vertrouwt namelijk op medicijnen om vee gezond en infectievrij te houden. Tot wel 80%  van de Amerikaanse antibiotica wordt niet voor mensen, maar voor dieren gebruikt. Dit betekent dat we deze stoffen dagelijks binnenkrijgen met het voedsel dat we eten. Je begrijpt dat dit de balans van onze darmflora kan verstoren (4).

De impact van antibiotica is aangetoond in studies op muizen. Muizen die een vetrijk dieet kregen, kwamen aan. En muizen die antibiotica kregen, kwamen ook aan. Maar het waren de muizen die beide kregen die echt dik werden (5). En als we de geschiedenis van de obesitas-epidemie onderzoeken, kan deze gelinkt worden aan de uitbreiding van de intensieve landbouw en het gebruik van antibiotica in diervoeding. Wereldwijd hebben landen waar vlees gegeten wordt dat met antibiotica behandeld is  de hoogste niveaus van obesitas.

Wat kan ik zelf doen?

Maak je in de eerste plaats geen zorgen als overgewicht in je familie voorkomt. Hoewel je darmbacteriën door je genetica worden beïnvloed, heeft je levensstijl natuurlijk ook een grote invloed op je darmflora.  Gelukkig is je levensstijl iets wat je zelf in de hand hebt en aan kunt passen.

Bijvoorbeeld op de volgende manieren:

Eet meer vezels: Het is aangetoond dat een plantaardig, vezelrijk dieet het bilophila-gehalte in je lichaam verhoogt. Bilophila is een gezonde bacterie en vezels dienen als het ware als voedsel voor de bacteriën in je darmen. Eet dus dagelijks voldoende fruit, groenten en volkoren granen. Voedsel dat vezels (prebiotica) bevat, geeft bacteriën in je lichaam de kracht om hun werk goed te verrichten. Snack dus op bananen en voeg knoflook en prei aan je maaltijden toe.

Eet meer probiotische voedingsmiddelen: actief en gefermenteerd voedsel is rijk aan probiotica. Geef je darmbacteriën een boost door yoghurt met levende culturen, kefir, zuurkool, miso en rauwmelkse kaas te eten. 

Neem dagelijks een supplement: het kan lastig zijn om de probiotica die je lichaam nodig heeft uit onze westerse voeding te halen. Of misschien hou je gewoon niet van kefir en kimchi. Neem in dat geval dagelijks een probiotisch supplement – en bewaar het in een koele omgeving zodat het actief blijft.

Vermijd suiker: Teveel suiker werkt averechts omdat het de slechte bacteriën voedt en zo het delicate evenwicht van je darmflora verstoort. Dit kenmerkt zich door een opgeblazen gevoel, lusteloosheid en de neiging om aan te komen. Om deze reden is het belangrijk om geraffineerde suikers te vermijden, zodat je je van binnen beter voelt en er van buiten beter uitziet. 

Kom in beweging: Een sessie in de sportschool traint niet alleen je spieren, maar ook je darmen. De actieve levensstijl van kinderen heeft een grote invloed op de diversiteit van het darmflora (6) en het is nooit te laat om actief te zijn. Ook voor volwassenen kan gegelmatige lichaamsbeweging een groot verschil maken. Onderzoek toont aan dat de ontlasting van rugbyspelers meer diverse bacteriën bevat dan hun minder atletische leeftijdsgenoten (7).

Wat nu?

Als je net als ik meteen “christensenellaceae supplementen” hebt gegoogeld na het lezen van het desbetreffende onderzoek, moet ik je helaas teleurstellen. Op dit moment kun je een algemeen probiotisch supplement nemen en je levensstijl verbeteren om je darmgezondheid te optimaliseren, maar er zijn nog geen slanke bacterie-pillen op de markt. Toch is er wellicht ook een andere manier om het niveau van deze darmbacteriën te verhogen. 

De wetenschap van fecale transplantatie ontwikkelt zich snel en voorstanders beweren dat dit het antwoord kan zijn op gewichtsproblemen. Het is gebruikt om superbacteriën zoals Clostridium difficile te bestrijden. Maar een slanke vrouw die een transplantatie van haar dochter met overgewicht kreeg, merkte dat ze daarna behoorlijk aankwam (8). Klinkt dat vergezocht? Onderzoekers hebben vergelijkbare resultaten gezien bij magere muizen die aankwamen nadat ze darmbacteriën hadden gekregen van zwaarlijvige muizen. In een Nederlandse studie hielpen fecale transplantaties van slanke donoren mensen met het stofwisselingssyndroom gevoeliger te worden voor insuline (9) (10).

Kan zoiets eenvoudigs als poep ons echt helpen om overgewicht te bestrijden? Er zijn tal van internetsites die beweren dat het mogelijk is en zelfs instructies geven over hoe je het zelf aan kunt pakken. Maar voordat je de bah-factor overwint en met een potje, een blender en een spuit naar het huis van een dunne vriend gaat, moet je er toch twee keer over nadenken. Je kunt namelijk schadelijke bacteriën overbrengen, je darmen beschadigen of zelfs andere ziekten oplopen. Omdat we nog niet genoeg over de precieze procedure weten, is het verstandig te wachten tot er meer informatie beschikbaar is. En terwijl je wacht, let niets je om je levensstijl te veranderen en supplementen te gebruiken om je darmflora een veilige boost te geven!

Referenties:

1. How Gut Bacteria Help Make Us Fat and Thin (Scientific American, June, 2014), Claudia Wallis
2. Human genetics shape the gut microbiome (Cell. 2014 Nov 6; 159(4): 789–799). Julia K. Goodrich, Jillian L. Waters, Angela C. Poole, Jessica L. Sutter et al
3. Ghrelin, Helicobacter pylori and body mass: is there an association?( Isr Med Assoc J. 2012 Feb;14(2):130-2) Boltin D, Niv Y.
4. Long-term impacts of antibiotic exposure on the human intestinal microbiota (Microbiology (2010), 156, 3216–3223) Cecilia Jernberg, Sonja Lo ̈fmark, Charlotta Edlund and Janet K. Jansson
5. Altering the Intestinal Microbiota during a Critical Developmental Window Has Lasting Metabolic Consequences (Cell, Volume 158, Issue 4, p705–721, 14 August 2014) Laura M. Cox, Shingo Yamanishi, Jiho Sohn, Alexander V. Alekseyenko, Jacqueline M. Leung et al
6. Science Daily (2016). Early-life exercise alters gut microbes, promotes healthy brain and metabolism.
7. Exercise and associated dietary extremes impact on gut microbial diversity (Gut 2014; 63:1913-1920) Clarke, S., Murphy, E., O’Sullivan, O., Lucey, A., Humphreys, M., & Hogan, A. et al.
8. Obesity via Microbe Transplants (Science Daily, September 5, 2013) Ed Yong
9. Transfer of intestinal microbiota from lean donors increases insulin sensitivity in individuals with metabolic syndrome (Gastroenterology 2012 Oct; 143(4):913-6) Vrieze A1, Van Nood E, Holleman F, Salojärvi J, Kootte RS, Bartelsman JF et al
10. Not just obesity – faecal transplants’ weird effects (New Scientist 11 February 2015) Jessica Hamzelou